W ostatnich latach temat frankowych kredytów hipotecznych nie schodzi z nagłówków. Rosnąca liczba wyroków unieważniających umowy kredytowe zawarte z bankami przez osoby zadłużone we frankach szwajcarskich (CHF) skłania kolejnych kredytobiorców do walki o swoje prawa. Jednak samo unieważnienie kredytu frankowego nie kończy sprawy – rodzi szereg skomplikowanych pytań dotyczących rozliczeń oraz ewentualnych odsetek. Co dzieje się po wyroku? Jakie konsekwencje finansowe ponoszą strony? I wreszcie – jak wygląda rozliczenie wzajemnych należności?

Czym jest unieważnienie kredytu frankowego?

Unieważnienie kredytu frankowego oznacza prawne uznanie, że umowa kredytowa od początku była nieważna — najczęściej ze względu na zawarte w niej klauzule abuzywne, czyli niedozwolone postanowienia. W praktyce chodzi zwykle o zapisy dotyczące mechanizmu przeliczania zobowiązania na franki szwajcarskie przy jednoczesnym stosowaniu kursów ustalanych arbitralnie przez bank.

Taki wyrok sądu skutkuje tym, że umowa traktowana jest tak, jakby nigdy nie została zawarta. Pojawia się zatem pytanie: co dalej?

Unieważnienie kredytu frankowego i co dalej?

Kiedy sąd orzeka, że umowa frankowa jest nieważna, kredytobiorca i bank muszą dokonać wzajemnych rozliczeń. Klient powinien zwrócić otrzymany kapitał (czyli wypłaconą przez bank kwotę), a bank — sumę wszystkich spłat dokonanych przez kredytobiorcę.

W tym miejscu pojawiają się dwie główne koncepcje rozliczenia:

  • Teoria dwóch kondykcji – każda ze stron żąda zwrotu tego, co świadczyła, niezależnie od świadczenia drugiej strony. Bank może żądać zwrotu kapitału, a kredytobiorca – wszystkich wpłat (rat kapitałowych i odsetek).
  • Teoria salda – strony wzajemnie potrącają należności, a różnica trafia do strony, której saldo jest dodatnie.

Polskie sądy coraz częściej stosują teorię dwóch kondykcji, co dla kredytobiorcy oznacza możliwość uzyskania zwrotu nadpłaconych rat niezależnie od tego, czy bank wystąpi z roszczeniem o zwrot kapitału.

Kwestia odsetek – kto komu i od kiedy?

Jednym z najbardziej kontrowersyjnych aspektów pozostaje kwestia odsetek po unieważnieniu kredytu frankowego. Choć temat może wydawać się techniczny, ma istotne znaczenie dla wysokości rozliczeń.

Od kiedy naliczane są odsetki?

W większości przypadków sądy przyjmują, że terminem początkowym dla naliczania odsetek za opóźnienie jest dzień, w którym strona została wezwana do zapłaty, np. poprzez pozew lub wcześniejsze wezwanie przedsądowe. Oznacza to, że kredytobiorca może domagać się nie tylko zwrotu wpłaconych kwot, ale także odsetek ustawowych liczonych od momentu wezwania banku do zapłaty.

Odsetki unieważnienie kredytu frankowego – kto zyskuje?

Z reguły to frankowicz jest stroną, która najwięcej zyskuje na unieważnieniu umowy. Zwrot wszystkich uiszczonych rat, powiększony o ustawowe odsetki za opóźnienie, może znacząco przewyższyć wartość samego kapitału kredytu. Warto jednak pamiętać, że bank również może wystąpić o zwrot wypłaconego kapitału wraz z odsetkami — choć tutaj linia orzecznicza jest niejednoznaczna.

Pozew o unieważnienie umowy frankowej – ryzyka i nieporozumienia

Wokół tematu pozwów frankowych narosło wiele mitów. Jednym z nich jest przekonanie, że po wygranej sprawie kredytobiorca nie ponosi żadnych konsekwencji. Tymczasem wyrok unieważniający umowę to dopiero początek procesu rozliczeń.

Co warto wiedzieć przed złożeniem pozwu?

  • Bank ma prawo dochodzić zwrotu kapitału – i w wielu przypadkach to robi.
  • Odsetki mogą działać w obie strony – choć aktualne orzecznictwo raczej nie przyznaje bankom prawa do naliczania odsetek od kapitału, sytuacja może się zmieniać.
  • Wyrok nie zapada od ręki – procesy frankowe są często długotrwałe i wymagają cierpliwości oraz przygotowania dowodowego.
  • Roszczenia się przedawniają – dotyczy to zarówno banków, jak i kredytobiorców. Warto monitorować terminy i działać w odpowiednim czasie.

Rozliczenie po wyroku – scenariusze praktyczne

Rozliczenia po unieważnieniu kredytu frankowego mogą przybrać różne formy, zależnie od wybranej koncepcji (saldo vs kondykcje), daty wezwania do zapłaty oraz decyzji sądu w zakresie odsetek.


Najczęstsze scenariusze:

  1. Kredytobiorca spłacił więcej niż pożyczył
     → Bank zwraca nadpłatę + odsetki ustawowe od momentu wezwania do zapłaty.
  2. Kredytobiorca spłacił mniej niż otrzymał
     → Kredytobiorca musi dopłacić brakującą część kapitału.
  3. Saldo zerowe (spłacona kwota równa kapitałowi)
     → Brak dalszych rozliczeń, strony „wychodzą na zero”.

Warto podkreślić, że większość spraw kończy się korzystnie dla kredytobiorców – ich roszczenia uznawane są za zasadne, a umowy frankowe za nieważne w całości.

Kredyty waloryzowane kursem waluty obcej – specyfika i problemy

Wszystkie kredyty frankowe to tzw. kredyty waloryzowane kursem waluty obcej. W rzeczywistości środki wypłacane były w złotówkach, a zadłużenie przeliczano na franki, co rodziło ryzyko kursowe. Przy gwałtownym wzroście wartości franka po 2008 roku, zobowiązania wielu kredytobiorców drastycznie wzrosły.

To właśnie ten mechanizm waloryzacji – przy braku przejrzystych zasad – był przyczyną uznania wielu umów za nieważne. Sąd Najwyższy oraz TSUE wielokrotnie wskazywały, że konsument nie może ponosić ryzyka wynikającego z nieczytelnych lub jednostronnie kształtowanych klauzul.

Czy bank może pozwać kredytobiorcę?

W odpowiedzi na falę pozwów ze strony frankowiczów niektóre banki zaczęły składać tzw. pozwy o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. Argumentują, że skoro kredytobiorca przez lata korzystał z pieniędzy banku, powinien za to zapłacić. Jednak orzecznictwo sądów, w tym Trybunału Sprawiedliwości UE, nie przyznaje bankom prawa do takiego wynagrodzenia – uznając, że kredytodawca nie może czerpać korzyści z nieważnej umowy.

W aktualnym stanie prawnym przewaga zdecydowanie leży po stronie konsumentów.

Podsumowanie

Unieważnienie kredytu frankowego to nie tylko szansa na wyjście z finansowego impasu, ale też proces wymagający wiedzy i rozwagi. Rozliczenia, które następują po wyroku, nie są automatyczne i zależą od wielu czynników: wysokości wpłat, daty wezwania do zapłaty, przyjętej teorii prawnej oraz podejścia sądu do kwestii odsetek.

Zrozumienie mechanizmu działania kredytów waloryzowanych kursem waluty obcej, konsekwencji unieważnienia umowy frankowej oraz możliwych rozstrzygnięć w zakresie odsetek, pozwala lepiej przygotować się do procesu i uniknąć rozczarowań. Mimo złożoności zagadnienia, orzecznictwo sądowe coraz wyraźniej wskazuje na ochronę interesów konsumentów, podkreślając konieczność uczciwego i przejrzystego rozliczenia między stronami.