W ostatnich latach coraz więcej kredytobiorców frankowych podejmuje kroki prawne w celu unieważnienia swoich umów kredytowych. Sprawy te trafiają do sądów powszechnych, a wyroki wydawane przez sędziów stają się coraz bardziej korzystne dla konsumentów. Zjawisko to zyskało szeroki rozgłos nie tylko w środowisku prawniczym, ale i wśród opinii publicznej. Dlaczego tak wielu Polaków decyduje się na pozew o unieważnienie umowy frankowej? Czym w praktyce jest unieważnienie kredytu frankowego i co oznacza dla kredytobiorcy? Czy każda umowa może zostać uznana za nieważną? Poniżej znajdziesz odpowiedzi na najważniejsze pytania, poparte aktualnym stanem prawnym oraz praktyką orzeczniczą.

Na czym polega unieważnienie kredytu frankowego?

Unieważnienie kredytu frankowego to orzeczenie sądu stwierdzające, że zawarta między bankiem a konsumentem umowa kredytowa jest nieważna od samego początku, czyli ex tunc. Oznacza to, że traktuje się ją tak, jakby nigdy nie została zawarta. W praktyce prowadzi to do konieczności wzajemnych rozliczeń stron – bank zwraca kredytobiorcy wszystkie uiszczone raty kapitałowo-odsetkowe oraz inne opłaty, a konsument oddaje bankowi wyłącznie kwotę faktycznie wypłaconego kapitału.

W większości spraw sądowych dotyczących kredytów frankowych podstawą unieważnienia umowy jest stwierdzenie, że zawiera ona tzw. niedozwolone postanowienia umowne (klauzule abuzywne). Dotyczy to głównie sposobu przeliczania kwoty kredytu oraz rat kapitałowo-odsetkowych według kursów walut ustalanych jednostronnie przez bank. Takie postanowienia rażąco naruszają interesy konsumentów i są sprzeczne z dobrymi obyczajami, co prowadzi do ich nieważności.

Przesłanki do unieważnienia umowy frankowej

Aby sąd uznał umowę kredytu waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego za nieważną, musi wystąpić kilka kluczowych przesłanek:

  • Umowa zawierała postanowienia abuzywne, tj. nieuzgodnione indywidualnie z konsumentem i rażąco niekorzystne dla niego.
  • Klauzule przeliczeniowe były sformułowane w sposób nieprzejrzysty i nie dawały kredytobiorcy możliwości oszacowania rzeczywistego kosztu kredytu.
  • Konsument nie został należycie poinformowany o ryzyku kursowym, jakie wiąże się z zaciągnięciem kredytu denominowanego lub indeksowanego do waluty obcej.
  • Eliminacja abuzywnych zapisów powoduje, że umowa nie może być dalej wykonywana bez ich zastąpienia – co nie jest możliwe w świetle prawa.

Sąd analizuje całą umowę oraz okoliczności jej zawarcia. W praktyce większość spraw kończy się właśnie unieważnieniem umowy, a nie jej „odfrankowieniem” (czyli utrzymaniem w mocy z pominięciem klauzul przeliczeniowych).

Odsetki a unieważnienie kredytu frankowego

Jednym z istotnych tematów w kontekście unieważnienia umowy frankowej są odsetki. Po wyroku unieważniającym umowę, strony zobowiązane są do wzajemnego zwrotu świadczeń – co do zasady bez odsetek za opóźnienie, jeśli druga strona nie została wcześniej wezwana do zapłaty. Jednak sytuacja komplikuje się w praktyce.

Jeśli konsument wysłał do banku przedprocesowe wezwanie do zapłaty lub pozew zawierał stosowne żądanie, możliwe jest domaganie się odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu lub wezwania. Odsetki mogą stanowić istotną część rozliczenia – zwłaszcza w przypadku długiego procesu.

W 2023 roku Sąd Najwyższy wydał kilka orzeczeń, które doprecyzowują zasady naliczania odsetek w tego typu sprawach. Kluczowe znaczenie ma moment, w którym roszczenie staje się wymagalne – a więc wtedy, gdy bank zostaje formalnie wezwany do spełnienia świadczenia.ji prawnej. W orzecznictwie dominują dwie: teoria dwóch kondykcji i teoria salda.

Unieważnienie kredytu frankowego – i co dalej?

NPo uzyskaniu prawomocnego wyroku unieważniającego umowę kredytową pojawia się szereg praktycznych kwestii, które należy rozstrzygnąć:

  • Rozliczenie z bankiem – kredytobiorca powinien zwrócić bankowi jedynie kwotę faktycznie wypłaconego kapitału, zaś bank powinien oddać wszystkie pobrane raty, prowizje i opłaty. W niektórych przypadkach banki starają się potrącać roszczenia, co może prowadzić do dalszego sporu.
  • Usunięcie hipoteki – z uwagi na nieważność umowy, należy złożyć wniosek o wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej nieruchomości.
  • Zwolnienie z obowiązku dalszej spłaty – ponieważ umowa jest nieważna, kredyt przestaje istnieć jako zobowiązanie. Bank nie ma prawa żądać dalszych wpłat rat.
  • Skutki podatkowe – obecnie organy podatkowe przyjmują, że unieważnienie kredytu nie rodzi obowiązku zapłaty podatku dochodowego po stronie konsumenta. Stanowisko to zostało potwierdzone m.in. przez Ministerstwo Finansów.

Dalsze kroki po wyroku zależą też od zachowania banku – niektóre dobrowolnie rozliczają się z kredytobiorcą, inne podejmują próby przeciwdziałania wykonaniu wyroku, np. przez składanie skarg kasacyjnych lub podejmowanie innych działań formalnoprawnych.

Pozew o unieważnienie umowy frankowej – co warto wiedzieć przed jego złożeniem?

Przed złożeniem pozwu warto przygotować się do procesu zarówno merytorycznie, jak i organizacyjnie. Należy zebrać kompletną dokumentację kredytową – umowę, aneksy, harmonogramy spłat, potwierdzenia przelewów oraz korespondencję z bankiem.

Kluczowe znaczenie ma też analiza orzecznictwa – warto sprawdzić, czy dany bank był już pozywany za podobne zapisy i jakie zapadły wyroki. Aktualna linia orzecznicza jest korzystna dla konsumentów, ale każdy przypadek może zawierać indywidualne niuanse.

Trzeba również liczyć się z długością postępowania – sprawy frankowe mogą trwać od kilkunastu miesięcy do kilku lat, w zależności od sądu i strategii procesowej banku. Koszty procesu to głównie opłata sądowa (1000 zł) oraz ewentualne koszty opinii biegłych i zastępstwa procesowego drugiej strony w razie przegranej.

Kredyty w frankach – jak wygląda obecna sytuacja prawna?

Obecna sytuacja prawna jest wyjątkowo korzystna dla kredytobiorców. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wielokrotnie wypowiadał się w sposób jednoznaczny: jeśli umowa zawiera nieuczciwe postanowienia, nie może być dalej wykonywana, a konsument ma prawo do unieważnienia kredytu frankowego. Polskie sądy coraz częściej stosują te wytyczne, co znacząco zwiększa szanse na korzystny wyrok.

Warto zaznaczyć, że unieważnienie kredytu frankowego nie jest możliwe w każdej sprawie – zdarzają się przypadki, w których sąd nie znajduje podstaw do stwierdzenia nieważności, choć są one obecnie rzadkością. Niemniej jednak, z punktu widzenia statystyki, zdecydowana większość spraw kończy się sukcesem konsumenta.

Podsumowanie

Unieważnienie kredytu frankowego to realna możliwość wyjścia z niekorzystnej sytuacji finansowej dla tysięcy Polaków, którzy zaciągnęli kredyty waloryzowane kursem waluty obcej. Proces ten wymaga jednak przygotowania, cierpliwości i znajomości przepisów prawa oraz praktyki sądowej. Kluczowe znaczenie ma właściwe sformułowanie pozwu, udokumentowanie roszczeń oraz aktywne uczestnictwo w postępowaniu. Choć droga sądowa może być długa, coraz więcej wyroków pokazuje, że warto ją podjąć.

Rozlicz